توضیحات
روشهای تحقیق در علوم رفتاری حسن زاده
رمضان حسن زاده
انتشارات ساوالان
در علوم رفتاری، تحقیقات اغلب به دنبال درک رفتار انسانی،
عواملی که رفتار را تحت تأثیر قرار میدهند، و پیشبینی و توجیه رفتارها هستند.
برای دستیابی به این اهداف، محققان از روشهای مختلف تحقیق استفاده میکنند.
در زیر به برخی از روشهای تحقیق متداول در علوم رفتاری اشاره میشود:
روش تجربی (تجربیاتی): در این روش، محققان به بررسی رفتارها و عوامل موثر بر آنها با استفاده از مشاهدات مستقیم
یا آزمایشهای کنترل شده میپردازند. مشاهدات، آزمایشات، و پژوهشهای میدانی از جمله روشهای تجربی در این دسته قرار میگیرند.
روش مشاهدهای: در این روش، محققان به بررسی رفتارها و واکنشهای انسانها
در شرایط طبیعی و بدون مداخله مستقیم پرداخته و اطلاعات خود را از مشاهدات مستقیم در موقعیتهای واقعی به دست میآورند.
روش توصیفی: در این روش، محققان به بررسی و توصیف ویژگیها، رفتارها، و شرایط موجود در یک جامعه یا گروه خاص میپردازند.
این روش معمولاً با استفاده از پرسشنامهها، مصاحبهها، و مشاهدههای غیرمستقیم انجام میشود.
روش تجزیه و تحلیل داده: این روش شامل تجزیه و تحلیل دادههایی است
که از طریق روشهای آماری و ریاضی به دست آمدهاند، به منظور شناسایی الگوها، روابط، و تفاوتهای موجود در دادهها.
روش تجربی کنترل شده: در این روش، محققان به ایجاد شرایط کنترلشدهای برای بررسی تأثیر عوامل خاص بر رفتار میپردازند.
این شرایط کنترلشده معمولاً به وسیله آزمایشات آزمایشگاهی یا میدانی فراهم میشوند.
این تنها چند روش از بسیاری از روشهای استفاده شده در علوم رفتاری هستند.
هر روشی ویژگیها و مزایا و معایب خود را دارد و انتخاب روش مناسب بستگی به موضوع تحقیق و هدف آن دارد.
برای انجام تحقیقات در علوم رفتاری، میتوانید از روشهای مختلفی استفاده کنید
که به شما کمک میکنند دادههای مورد نیاز را جمعآوری کرده و نتایج مطلوب را به دست آورید.
در زیر، روشهای تحقیق در علوم رفتاری و راهنمایی عملی برای استفاده از آنها را مرور میکنیم:
روشهای تحقیق در علوم رفتاری حسن زاده
روش تجربی (تجربیاتی):
مطالعهی دقیق ادبیات مربوط به موضوع:
شروع تحقیق با مطالعهی منابع موجود و آگاهی از پژوهشهای گذشته.
تعیین پرسش تحقیقاتی: تعیین سوالاتی که قصد دارید در تحقیق خود پاسخ دهید.
انجام آزمایشهای کنترل شده یا مشاهدههای میدانی:
طراحی آزمایش با فرضیات مورد نظر و جمعآوری دادههای مربوط.
تجزیه و تحلیل دادهها: استفاده از روشهای آماری برای تحلیل دادهها و استخراج نتایج.
روش مشاهدهای:
مشاهدههای میدانی: شما میتوانید به شخصیتها، گروهها یا موقعیتهای مختلف مراجعه کرده
و رفتارها و الگوهای مختلف را مشاهده کنید.
ثبت مشاهدات: استفاده از فرمهای مشاهده و دفتر یادداشت برای ثبت و ثبت دادههای مشاهداتی.
روش توصیفی:
استفاده از پرسشنامهها:
طراحی پرسشنامههای استاندارد و استفاده از آنها برای جمعآوری اطلاعات از شرکتکنندگان.
مصاحبه: اجرای مصاحبههای یک به یک یا گروهی با افراد مورد مطالعه برای به دست آوردن اطلاعات بیشتر.
روش تجزیه و تحلیل داده:
استفاده از نرمافزارهای آماری:
استفاده از نرمافزارهای متداول مانند SPSS، R یا Stata برای تجزیه و تحلیل دادهها.
تفسیر و ارزیابی نتایج: تحلیل نتایج و تفسیر آنها به دنبال استخراج الگوها، روابط و مفاهیم مهم.
با توجه به موضوع تحقیق و منابع موجود،
میتوانید یک یا چند روش را انتخاب کنید و آنها را ترکیب کنید
تا به بهترین نتیجه برسید. همچنین، مهم است
که از روشهای مناسبی برای جمعآوری دادهها و تجزیه و تحلیل آنها استفاده کنید تا نتایج تحقیقتان پایدار و قابل اعتماد باشند.
ماهیت علم تحقیق و روش علمی به طور کلی به تلاش برای به دست آوردن دانش و
understanding قابل تکرار و قابل بررسی از جهان طبیعی و انسانی مرتبط است.
علم به کمک روشهای خاصی موجود، این مجموعه از دانش و understanding را بدست میآورد
که معمولاً تحت عنوان “نظریه” یا “مدل” به شناخته میشوند. روش علمی، رویکرد سیستماتیک و منظمی است
که از تجربه، دادهها و اطلاعات بهره میبرد تا به دستآوردن این دانش بپردازد.
روشهای تحقیق در علوم رفتاری حسن زاده
روش علمی عموماً شامل مراحل زیر است:
تشخیص مسئله: این مرحله شامل تعیین موضوع یا مسئلهای است که تحقیق باید به آن پرداخته شود.
تعریف فرضیه: بر اساس مسئله مورد نظر، فرضیههایی برای آزمایش ارائه میشوند که باید با استفاده از روشهای علمی بررسی شوند.
طراحی آزمایش یا پژوهش: در این مرحله، طرح آزمایش یا پژوهش به
منظور جمعآوری دادهها و اطلاعات لازم برای تست فرضیهها طراحی میشود.
جمعآوری دادهها: در این مرحله، دادههای مورد نیاز برای تحلیل و تست فرضیهها جمعآوری میشوند.
تجزیه و تحلیل دادهها: این مرحله شامل تحلیل و تفسیر دادهها با استفاده از روشهای آماری و نرمافزارهای مربوط است.
استنتاج و نتیجهگیری: بر اساس نتایج به دست آمده از تجزیه و تحلیل دادهها،
استنتاجات و نتیجهگیریهایی ارائه میشود که به دانش و understanding ما اضافه میشود.
ارزیابی و تکرار: نتایج تحقیق باید توسط دیگران نیز ارزیابی شوند
و تحقیقات دیگری نیز در زمینه مورد نظر انجام شود تا اطمینان حاصل شود که نتایج تکرار پذیرند و قابل اعتماد هستند.
این مراحل به عنوان یک راهنمایی کلی برای انجام تحقیقات علمی در هر زمینهای قابل استفاده است
و به عنوان یک پیشنهاد کلی برای شروع یک تحقیق در علوم رفتاری میتواند مورد استفاده قرار گیرد
مسئله و اهداف تحقیق مهمترین قسمتهای هر تحقیق علمی هستند.
در اینجا به توضیح مختصری در مورد هرکدام اشاره میکنم:
مسئله تحقیق:
مسئله تحقیق، سوال یا مشکلی است که محقق برای حل آن تلاش میکند
و بر اساس آن تحقیق انجام میشود.
مسئله باید واضح، محدود، مشخص و قابل تست باشد.
برای تعیین مسئله، معمولاً نیاز به بررسی
ادبیات موجود و شناخت دقیق از موضوع مورد نظر است.
اهداف تحقیق:
اهداف تحقیق نشاندهندهی دستیابی به نتایج و تأثیرات مورد انتظار است.
اهداف تحقیق باید مرتبط با مسئله تحقیق بوده
و به دنبال رسیدن به پاسخهای مشخص به سوالات تحقیق هستند.
اهداف تحقیق باید قابل اندازهگیری، مشخص و مرتبط با منابع و امکانات موجود باشند.
برای مثال، فرض کنید میخواهید
تحقیقی در مورد تأثیر استفاده از روشهای آموزشی مبتنی بر بازی بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان ابتدایی انجام دهید:
مسئله تحقیق: بررسی تأثیر استفاده از روشهای آموزشی مبتنی بر بازی بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان ابتدایی.
اهداف تحقیق:
بررسی تأثیر روشهای آموزشی مبتنی بر بازی بر میزان توجه و تمرکز دانشآموزان.
ارزیابی تأثیر روشهای آموزشی مبتنی بر بازی بر بهبود مهارتهای حل مسئله و انعطافپذیری دانشآموزان.
بررسی تأثیر استفاده از روشهای آموزشی مبتنی بر بازی بر افزایش تفکر خلاق و خلاقیت دانشآموزان.
با تعیین مسئله و اهداف واضح و دقیق، محقق میتواند
به شکل مناسبی به دنبال جمعآوری دادهها، تجزیه و تحلیل آنها و نتیجهگیریهای مورد نظر بپردازد.
متغیرها در تحقیقات علمی عوامل یا ویژگیهایی هستند
که در طول تحقیق مورد بررسی قرار میگیرند و ممکن است
اثرات مختلفی بر روی نتایج تحقیق داشته باشند. متغیرها به دو دسته تقسیم میشوند: متغیرهای مستقل و متغیرهای وابسته.
متغیرهای مستقل:
این متغیرها که به آنها “عامل تجربی” هم میگویند،
مستقل از سایر متغیرها در تحقیق هستند و توسط محقق کنترل میشوند یا تغییر میکنند.
برای مثال، در یک تحقیق در مورد اثر آموزش مبتنی بر بازی بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان ابتدایی،
روش آموزش (مبتنی بر بازی یا مبتنی بر روشهای سنتی) یک متغیر مستقل است.
متغیرهای وابسته:
این متغیرها که به آنها “نتیجه” هم میگویند، تحت تأثیر متغیرهای مستقل قرار میگیرند
و تغییرات آنها بر اساس متغیرهای مستقل اتفاق میافتد.
در مثال فوق، عملکرد تحصیلی دانشآموزان (مثلاً نمرههای آنها در آزمونها) یک متغیر وابسته است
که تحت تأثیر روش آموزش (متغیر مستقل) قرار میگیرد.
هر متغیر باید به صورت دقیق و مشخص تعریف شده و ارزشهای مختلف آن در طول تحقیق مورد بررسی قرار گیرد.
در تالیف متغیرها، شما باید اطلاعات مربوط به هر متغیر را شامل شرح مفهوم، روش اندازهگیری،
و معیارهای مربوطه بیان کنید. همچنین، ارتباط متغیرهای مستقل و وابسته و تأثیر آنها بر یکدیگر نیز باید مشخص شود.
به عنوان مثال، در تالیف متغیرهای مورد بررسی
در تحقیق فوق، باید به شرح آموزشهای مبتنی بر بازی و سنتی،
روشهای اندازهگیری عملکرد تحصیلی (مثلاً نمرههای آزمون)، و رابطه بین این دو متغیر اشاره شود.
سوالات تحقیق و فرضیهها مهمترین قسمتهای هر تحقیق علمی هستند
که راهنمایی میکنند که تحقیق چه اطلاعاتی را جمعآوری کند و چگونه آنها را تجزیه و تحلیل کند.
در زیر به توضیح مختصری در مورد هرکدام اشاره میکنم:
سوالات تحقیق:
سوالات تحقیق باید شفاف، مشخص و قابل تست باشند
و به دنبال حل یک مسئله یا به دست آوردن یک فهم نوین باشند.
سوالات تحقیق باید از نظر علمی قابل پذیرش و قابل تحقیق باشند.
معمولاً سوالات تحقیق بر اساس مسئلهای که مورد بررسی قرار میگیرد
و هدف اصلی تحقیق تعیین میشوند.
فرضیههای تحقیق:
فرضیههای تحقیق، گمانههایی است که بر اساس ادله
و شواهد قبلی ارائه شدهاند و توسط تحقیق تست میشوند.
فرضیهها باید قابل تست باشند و معمولاً شامل رابطه بین دو یا چند متغیر است.
اگر فرضیهها با استفاده از دادهها و شواهد تحقق یابند، میتوان به نتایج قابل قبولی دست پیدا کرد.
به عنوان مثال، فرضیهها و سوالات تحقیق در مورد تأثیر روشهای
آموزشی مبتنی بر بازی بر عملکرد تحصیلی دانشآموزان ابتدایی میتواند به شرح زیر باشد:
سوال تحقیق: آیا استفاده از روشهای آموزشی مبتنی
بر بازی تأثیری بر بهبود عملکرد تحصیلی دانشآموزان ابتدایی دارد؟
فرضیههای تحقیق:
استفاده از روشهای آموزشی مبتنی بر بازی، میزان توجه و تمرکز دانشآموزان را افزایش میدهد.
روشهای آموزشی مبتنی بر بازی، مهارتهای حل مسئله و انعطافپذیری دانشآموزان را بهبود میبخشد.
استفاده از روشهای آموزشی مبتنی بر بازی، تفکر خلاق و خلاقیت دانشآموزان را تقویت میکند.
با تعیین سوالات و فرضیههای مناسب، محقق میتواند
به شکل مناسبی به جمعآوری دادهها، تجزیه و تحلیل آنها و نتیجهگیریهای مورد نظر بپردازد.
پیشینه سوابق و ادبیات تحقیق، مرحلهای است
که در آن محقق برای درک بهتر موضوع و توسعه ایدههایش،
به بررسی تحقیقات گذشته و ادبیات مربوط میپردازد. این مرحله بسیار مهم است
زیرا امکان فهم بهتر مسئله، تعیین فرضیات صحیحتر،
و انتخاب روشهای مناسب برای تحقیق را فراهم میکند. در ادامه نحوه انجام این بخش را شرح میدهم:
بررسی پیشینه تحقیق:
در این مرحله، محقق باید به بررسی تحقیقات گذشته و مطالعه نتایج و فرضیات موجود در زمینه مورد نظر بپردازد.
باید به دنبال مقالات علمی، کتب، پایاننامهها، گزارشهای تحقیقات، و منابع دیگر مرتبط با موضوع باشید.
جمعآوری اطلاعات و مرور ادبیات:
مطالعه دقیق مقالات و کتب مرتبط با موضوع تحقیق و گردآوری اطلاعات مربوط به تحقیقات گذشته.
در این مرحله، باید توجه داشت که اطلاعات جدیدترین مطالعات و تحقیقات را نیز در نظر بگیرید.
تحلیل و خلاصهسازی ادبیات:
پس از جمعآوری اطلاعات، آنها را تحلیل کرده و اهمیت و ارتباط آنها با موضوع تحقیق را مشخص کنید.
این اطلاعات میتوانند به شما کمک کنند تا در تعیین مسئله، فرضیات و روشهای تحقیقی بهتر تصمیم بگیرید.
نوآوری و پژوهش جدید:
با بررسی ادبیات موجود و تحلیل کامل موضوع،
میتوانید نقاط ضعف یا خلاءهای موجود در تحقیقات گذشته را شناسایی کرده و به سوالات جدیدی پاسخ دهید یا فرضیات جدیدی ارائه دهید.
با انجام این مراحل، محقق میتواند به اطلاعات کافی و درک بهتری از موضوع برسد و تحقیقات خود را بر اساس ادبیات موجود و پژوهشهای گذشته پایهگذاری کند.
تحقیق زمینهیابی یک مرحله مهم در فرآیند تحقیقات علمی است که به محقق کمک میکند تا مسئله و موضوع تحقیق خود را به خوبی درک کند و به دنبال فرصتها و چالشهای موجود در زمینه مورد نظر بگردد. در این مرحله، محقق اطلاعات مورد نیاز را جمعآوری و تحلیل میکند تا بتواند مسئله خود را بهترین شکل ممکن تعریف کند. در زیر چند مرحله برای انجام تحقیق زمینهیابی آورده شده است:
تعیین موضوع و مسئله تحقیق:
شروع با تعیین موضوع و مسئلهای که میخواهید تحقیق کنید.
تعیین کنید که آیا این موضوع قابلیت تحقیق زمینهیابی دارد یا نه.
تعیین منابع اطلاعاتی:
پس از تعیین موضوع، باید منابع مرتبط را تعیین کنید.
این منابع ممکن است شامل مقالات علمی، کتب، گزارشها، وبسایتهای معتبر، و منابع دیگر باشند.
جمعآوری و تحلیل اطلاعات:
پس از تعیین منابع، باید اطلاعات مرتبط با موضوع را جمعآوری کرده و آنها را تحلیل کنید.
این اطلاعات ممکن است شامل دادههای آماری، گزارشهای تحقیقات قبلی، نتایج تحقیقات، و نظریات مختلف باشد.
تحلیل و ارزیابی اطلاعات:
پس از جمعآوری اطلاعات، آنها را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهید.
تحلیل کنید که اطلاعات چه اطلاعاتی را ارائه میدهند و چگونه به مسئله و موضوع تحقیق شما مرتبط هستند.
نتیجهگیری و تعیین مسیر بعدی:
پس از انجام تحقیق زمینهیابی، باید به نتایج رسیده و تصمیماتی برای مراحل بعدی تحقیق بگیرید.
این ممکن است شامل تعیین مسیر تحقیق، تغییر مسئله یا موضوع، و تعیین فرضیههای اولیه برای تحقیق باشد.
تحقیق زمینهیابی یک فرآیند پیچیده است که نیازمند زمان و توجه دقیق به جزئیات است.
بهتر است این مرحله را با دقت و با رویکرد سیستماتیک انجام دهید
تا بتوانید موضوع و مسئله تحقیق خود را بهترین شکل ممکن تعریف کنید.
گزارش تحقیق یک سند است
که نتایج و یافتههای به دست آمده از یک تحقیق را به طور جامع و منظم شرح میدهد.
گزارش تحقیق معمولاً شامل چندین بخش است که هر بخش وظایف و اطلاعات مختلفی را پوشش میدهد.
در زیر چند بخش اصلی یک گزارش تحقیق آورده شده است:
روشهای تحقیق در علوم رفتاری حسن زاده
مقدمه:
این بخش شامل توضیحاتی در مورد موضوع تحقیق، اهمیت و اهداف تحقیق است.
معمولاً در این بخش نیاز به ارائه پسزمینه تحقیق، سوالات تحقیق و فرضیات وجود دارد.
منابع و متدولوژی:
این بخش شامل توضیحاتی در مورد روشها و ابزارهای استفاده شده
برای جمعآوری دادهها و انجام تحلیلها است.
معمولاً در این بخش نیاز به شرح دقیقی از روش تحقیق، جامعهی آماری،
روشهای جمعآوری دادهها و روشهای تحلیل دادهها وجود دارد.
یافتهها:
در این بخش نتایج بدست آمده از تحقیق شرح داده میشود.
ممکن است این بخش شامل گرافها، جداول، و شرحهایی از دادههای جمعآوری شده باشد.
تفسیر و بحث:
این بخش شامل تفسیر نتایج و بحث در مورد یافتهها و مقایسه آنها با نتایج تحقیقات قبلی است.
در این بخش ممکن است اثرات محدودیتها، پیشنهادات برای تحقیقات آتی و ارتباط یافتهها با هدف اصلی تحقیق شرح داده شود.
نتیجهگیری و پیشنهادات:
در این بخش نتایج کلی تحقیق و پیشنهاداتی برای کاربردهای عملی یا تحقیقات آینده ارائه میشود.
ممکن است این بخش شامل خلاصهای از یافتهها، نکات قابل توجه و پیشنهادات برای عملیات بعدی باشد.
هر بخش از گزارش تحقیق باید با دقت و به صورت کامل و منظم تهیه شود
تا بتواند به درک بهتری از تحقیقات انجام شده کمک کند. همچنین، نوع و ساختار گزارش تحقیق ممکن است
بسته به موضوع و نوع تحقیق تغییر کند.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.